Dit nieuwe pastorale plan is geboren in een voor mij hectische tijd. Begin 2014.
In Arnhem werd ik geconfronteerd met een goed, maar strak geredigeerd management.
In Utrecht wordt mij het pastoraat gegeven in de sombere setting van fusie en kerksluiting.
In Den Bosch (pastorale opleiding in het St. Janscentrum voor parochie-assistenten) was ik gevraagd een 5-delige cursus te geven over “Kerkopbouw”.
2. PRAKTISCHE OEFENING
Vanuit verworven inzichten en ervaringen van vroeger en overal noemde ik de cursus “Kerkopbouw in een tijd van Kerkafbraak”. Twintig ijverige studenten dachten mee. Een Baptisten-dominee uit Arnhem vertelde, hoe Christus de hoeksteen is, hoe mensen kunnen participeren, hoe jongeren worden ingevoerd in het geloof, hoe de gemeente kan groeien en hoe missie wordt bedreven in verre en nabije omgeving.
2 : Visoen van een Nieuw Pinksteren
In de Ludgerus is het als in heel Nederland : kerkverlating en kerksluiting. Oorzaak?
Onder alle bijkomende sociale en culturele oorzaken ligt een diepe oorzaak : geloofsafval.
Met geloof leeft en groeit de kerk. Zonder geloof zal de Kerk dus geleidelijk afsterven. Want < Hoe kan een kerk sterven, als Christus opstaat uit de dood.” Zouden de oorspronkelijke thema’s van de Bijbel dan misschien in onze kerken gestorven zijn ?”
2. BIJBELS MODEL
Evangelie :
Jezus verkondigt zondenvergeving en Godsopenbaring, beproeving en bekering, roeping en zending, ondanks tegenstand en kruis. Samenvatting van het christelijke geloof staat in de afscheidsrede (Joh 17) : “Gij Vader in Mij, en Ik in U, en Ik in hen en zij in Ons.”
Handelingen :
De Kerk begint met gebed en de H. Geest. De 1e preek en alle latere preken van Petrus en Paulus gaan over Jezus Christus als hoeksteen van Kerk, Boodschap en Christelijk Geloven. De 1e kerkgemeenschap deelt alles: bidden, leven, eten, bezit. Geloofsverkondiging eerst, vandaaruit diaconale zorg en naastenliefde. Ondanks vervolging (Stephanus) groeit de Kerk
3. KERKGESCHIEDENIS
De kerkgeschiedenis toont hetzelfde beeld. Daar waar gebeden wordt en de Heilige Geest kan binnenkomen, waar mensen zich toewijden aan Christus, daar ontstaat Kerk. Zie :
A/ Katholiek : Benedictus – Willibrordus – Franciscus – Geert Grote – Ignatius etc. etc.
B/ Protestant : Graf von Zinzendorf – John Wesley – Pinksterkerken – Roger Schütz etc.
C/ Nieuw Katholiek : Marthe Robin – Frank Duff (Marialegioen) – Chiara Lubich (Focolare) – Emmanuel – San Egidio – De Ark – Stadsmonniken Parijs etc./ etc.
4. EEN NIEUW PINKSTEREN
Uiteraard moeten er goede plannen komen voor : 1- de bestemming van de bestaande kerken 2- voor de begeleiding van de bestaande geloofsgemeenschappen. Maar daarmee is de kerkkwestie niet opgelost. Integendeel, het stervenseinde komt nabij.
Tenzij . . . er een nieuw Pinksteren komt, een nieuw pastoraal ondernemen, een vernieuwing van geloof, een terugkeer naar Christus als hart en hoofd van de Kerk. Helaas zijn er in de huidige parochies weinig beleidsplannen, die zulke wedergeboorte als hoofddoel hebben
5. DE GROTE MISSIE van een NIEUW PASTORAAL ONDERNEMEN
Naast parochiefusies en kerksluitingen, naast bestaande geloofs- en werkgroepen, moet er een radicaal nieuw pastoraal project ondernomen worden: de revitalisatie van de kerk, de vernieuwing van het geloof, de terugkeer naar Christus als absolute kern en hoeksteen. Want de Kerk moet en kan enkel opgebouwd worden in Christus, door Christus en met Christus. Dat vereist een bekering, niet alleen van hart, maar ook van denken en werken
6. STATISTIEK BEVESTIGT VISIOEN
De concrete werkelijkheid van kerkelijk Nederland (en de hele wereld) bevestigt simpelweg deze visie. Kerken van theologische vrijzinnigheid of van louter sociale projecten, die sterven langzaam af. Gemeentes of gemeenschappen, katholiek of protestant, die volledig bouwen op het Evangelie van Christus en die God op de eerste plaats stellen, die bloeien op. Zie, de Evangelische beweging en zie de katholieke nieuwe bewegingen.
3 : Jaar van Omkeer
JAAR van HERORIËNTATIE op CHRISTUS
Het visioen van omkeer naar Christus is zo kernachtig en eenvoudig, dat het juist lange tijd nodig heeft, voordat het echt kan doordringen in hoofd en hart. Daarom een oriëntatiejaar (in de geest van de vroegere missieweek) om kerk en leven te heroriënteren op Christus:
– aankondiging (fase A : tot september – fase B : vanaf september )
– 1e zondag van Advent 2014 > formeel begin
– van Kerst tot Pinksteren > intensief het leven van Jezus vieren, leven en denken
– 40-dagentijd 2015 > boete en bedevaart, bijzonder de Paasbiecht
– in de Paaswake > persoonlijke toewijding aan Christus en zijn Kerk mogelijk
– hoogfeest van Christus Koning > afsluiting
4 : Bezinnen en Leren
Het kernthema van het hele programma ligt vervat in de kerugmatische verkondiging van Petrus in Hd 2: “Christus is gestorven en verrezen, om ons van de zonde te verlossen, en om ons in persoonlijke relatie met God te brengen.” Dit basisthema moet steeds terugkeren en toegepast worden op alle gebieden van catechese, liturgie, diaconie, opbouw
2. EVANGELIE LEZEN
Sinds het Vaticaans Concilie is Bijbelstudie wezenlijk onderdeel van de theologie geworden. Bijbel lezen is meer en meer in gebruik gekomen. Voor vernieuwing van geloof en opbouw van de Kerk is het gezamenlijk lezen van het Evangelie van groot nut en belang. Daarin spreekt Jezus en daarin werkt de H. Geest. Eerst bijv. Marcus en daarna Johannes, maar ook zeer belangrijk is samen het begin van Kerk te bestuderen in de Handelingen der Apostelen
3. ALPHA-CURSUS
Een (oecumenische) cursus zoals de Alpha is uitermate geschikt als basis. Want de cursus, sinds 1990 door alle christelijke kerken gebruikt, behandelt niet specifiek kerkelijke thema’s, maar de universele basisbegrippen van het Evangelie: Jezus, geloven, kruis, Geest, Kerk, zonde, missie etc. Dat is precies het kerugma (= verkondiging) van de oerkerk. Daarnaast is deze cursus tevens bijzonder groepsvormend, door de maaltijden en de gesprekken
4. VOORBEREIDING op de SACRAMENTEN
Veel katholieken definiëren zich tegenwoordig met: “Ik ben gedoopt, ik heb Communie gedaan, ik ben gevormd.” Weinig katholieken noemen zich “christen”, dwz iemand die leeft in persoonlijke relatie met Christus en zich daartoe voedt met de sacramenten. Welnu, de liefdesband met Christus en de toewijding aan God moeten doel zijn van alle sacramentele voorbereiding. Dat moet aan het begin van elke cursus duidelijk uitgelegd worden
5. INSCHAKELING van INSTITUTEN
Bij dit proces kan geloof en deskundigheid worden ingeroepen van allerlei landelijke, katholieke en christelijke instellingen of groepen, die reeds expertise hebben opgebouwd
op gebied van liturgie en catechese, jongeren en ouderen, huwelijk en gezin. Alles vanuit de geest van geloof in God en toewijding aan Christus en Zijn Kerk. Bijv. Samuël, Encounter
6. OECUMENE in CHRISTUS
Oecumene is in deze zeer vruchtbaar, vooral met kerken die zich fundamenteel oriënteren op het Evangelie en die aldus veel gemeenschappelijk hebben met de nieuwe katholieke bewegingen. De eerste en hoogste vorm van oecumene is : samen bidden, want daar zijn wij werkelijk in Christus’ Naam bijeen. Vervolgens is het zeer leerzaam om voorgangers uit “Evangelische” kerken hun beleids- en werkplan te laten vertellen.
5 : Mensen en Groepen
Zoals Jezus leerlingen riep, zo moet gezocht worden naar mensen die deze bijzondere weg van Christus willen gaan. In alle vrijheid kan mensen gevraagd: “Wil je Christus persoonlijk volgen? Wil je God dienen? Wil je je inzetten voor de missie van de Kerk?” Het gaat hier niet om vrijwilligers voor een of andere taak of functie, maar om mensen die helemaal willen geloven in God en van Hem uit leven in samenleving en kerk
2. VRIJWILLIGERS en GELOVIGEN
Na de periode van “volkskerk” kwam “vrijwilligerskerk”. Deze kerk wordt gedefinieerd als : verzameling van mensen die iets voor de kerk doen. Maar nu is de tijd aangebroken van de “kerk van gelovigen” = mensen die bij elkaar horen omdat zij in God geloven en zich aan Christus hebben toegewijd. Dat betekent, dat met alle vrijwilligers(groepen) een zelfreflectie op gang moet komen : “Waarom doe ik dit? Waarom zing ik? etc. Doe ik dit voor Jezus?”
3. VORMING van een KERNGROEP
Wanneer meerdere mensen gevonden zijn die vanuit het persoonlijk geloof (willen) leven, worden zij genodigd om samen over deze vernieuwing van geloof en revitalisatie van de Kerk na te denken. Zo spoedig mogelijk wordt een kerngroep gevormd die over het proces van geestelijke vernieuwing bidt, het programma uitwerkt en de plannen begeleidt
4. CHRISTELIJKE GEZINNEN
Centrale aandacht moet gericht worden op de gezinnen die immers bouwstenen zijn van de Kerk als gemeenschap. Het gezin als huiskerk, biddend, vierend, lerend, helpend, uitstralend.
A/ Allereerst worden zulke christelijke gezinnen gezocht en bijeen gebracht.
B/ Vervolgens wordt een programma opgezet voor verdere verdieping.
C/ Eventuele bruidsparen worden ingeleid in het mysterie van Christus’ liefde.
D/ Ook samenwonende stellen worden uitgenodigd voor verdieping en heroriëntatie
5. GEZIN als HUISKERK
Het gezin is een geweldige plek waar de Kerk in het klein gebeurt. Ouders doen catechese, wanneer zij op simpele en plechtige momenten aan hun kinderen vertellen van het geloof. Zij doen liturgie, wanneer zij samen bidden en kleine rites doen gedurende het kerkelijk jaar. Zij doen diaconie, wanneer zij de kinderen leren te delen en anderen te helpen. Zijn doen aan opbouw, wanneer zij het geloofsleven gezamenlijk creatief gestalte geven
6. KINDEREN en JONGEREN
Natuurlijk zal met vreugde en ijver gepoogd worden, kinder- tiener- en jongerenclubs te stichten / ontwikkelen. Laat gezelligheid en geloofsverdieping daar hand in hand gaan. Laat in kleine kring, maar ook in grote kring (kerkdiensten) en zeer grote kring (bv. bedevaart en WJD) de verdieping naar God en de verbreding naar andere mensen centraal staan
7. HUISKRINGEN
Van uiterst vitaal belang zijn de huiskringen, bekend bij Protestanten, weinig bij Katholieken. Groepen van 10 – 15 personen komen regelmatig samen en doen 3 dingen:
A- Allereerst bidden zij gedurende enige tijd, bijv. rozenkrans, psalmen, persoonlijk gebed.
B- Vervolgens lezen zij Bijbel of anderszins, ter uitwisseling van levens- en geloofservaringen.
C- Tenslotte vertelt ieder van concrete diaconale daden in nabije of verre omgeving
8. ZIEKENAPOSTOLAAT
Van grote waarde zijn ook de ouderen, de zwakken, de lijdenden, de stervenden. Zij worden gevraagd en kunnen zich opgeven voor het “legioen van gebed en offer”. Zij kunnen hun leven, hun handicaps, hun ziektes, hun sterven verbinden met het kruis van Christus en offeren voor wederopbloei van de Kerk, het lijdende Lichaam van Christus
9. DIACONIE
Naastenliefde is het tweede gebod van Jezus, direct overvloeiend vanuit de Godsliefde. Dit is vanzelfsprekend en noodzakelijk. Sociale, humanitaire en caritatieve initiatieven zijn er vele. Belangrijk in deze is evenwel de naastenliefde uitdrukkelijk te funderen in de Godsliefde.
De Kerk is niet zomaar een sociaal instituut, het is een instelling van God, die ons zondaars het eerst heeft liefgehad en die ons oproept tot wederliefde aan Hem.
Het is de Heilige Geest die ons over de kerkgrenzen (van sacramentele en van hiërarchische organisatie) laat heenkijken en ons Christus laat ontdekken in gelovigen van andere kerken. Geloof, kruis, Jezus, Geest, liefde enz. overstijgen de kerkelijke middelen en bedienaren.
Oecumene dus niet zozeer omwille van het “samen”, maar omwille van de ene Christus.
6 : Bidden en Vieren
Biddende gelovigen zijn de basiscellen van de Kerk. Daarvoor is nodig is een gebedsschool. A/ Laten we alle bijeenkomsten (ook van zangers en tuinlui) met gebed beginnen / eindigen.
B/ Moge iedereen leren bidden uit het hart, bidden met eigen woorden.
C/ Moge iedereen leren hardop te bidden, in een kleinere of grotere groep. Dan geldt Jezus’ uitspraak: “Waar 2 of 3 in Mijn Naam aanwezig zijn, daar ben Ik in hun midden.”
2. AANBIDDING
In de oude en recente geschiedenis blijkt aanbidding van Jezus in het H. Sacrament bijzonder vruchtbaar is. Daarom kunnen alle parochianen gestimuleerd worden aanbidding te doen, bijv. elke dag 1800 uur in de Gerardus Majella, of overdag in de Ludgeruskapel (Zuilen)
3. PROGRAMMA VAN GEBED
Er moet een actief en dagelijks programma van gebed zijn in de parochies / kerken.
A/ De Eucharistie als “bron en hoogtepunt”, beleefd in haar ware Christologische betekenis “sterven en verrijzen van Christus voor ons”, opdat wij in “Communio” komen met Hem.
B/ Daarnaast allerlei andere vormen van bidden en vieren, waar niet alleen professionelen voorgaan, maar waar iedereen waarlijk persoonlijk en openlijk deelneemt aan het gebed
4. ZONDAGSE EUCHARISTIE
Zo makkelijk wordt het sleur. Zo makkelijk worden bijzaken hoofddoel. Maar God is het ware doel, Christus is de ware aanwezige. De priester (mystagoog) verklaart per keer de betekenis van een elk vitaal onderdeel van de Eucharistie: liefde, offer, schuld, communie, zending
5. SACRAMENT van de BIECHT
Voor een begrip van de ware Christus-bekering is het noodzakelijk om het sacrament van boete en verzoening weer duidelijk aanwezig te stellen. Er moet permanente plaats en gelegenheid zijn voor het sacrament van bekering en levensvernieuwing
6. MYSTERIE in het KERKGEBOUW
Het is goed om het kerkgebouw (zolang het er nog staat) weer tot een “Huis van God” te maken, waar het goddelijk mysterie beleefd kan worden. Teveel zijn onze kerken enkel menselijke ontmoetingsruimtes geworden. Kerk is ontmoeting met God, in stilte en rust.
Goed om vóór een Eucharistieviering opnieuw een sfeer van stilte of gebed te scheppen
7. OPEN KERK
Laten we onze kerken openstellen. Laten gidsen en kerkwachten niet alleen de historie vertellen, maar ook de goddelijke geheimen in het kerkgebouw. Laten we bij concerten van orgel of zang een spirituele inleiding geven. Bach is componist, maar ook mysticus, zoals in de koraal “Du, liebster Herr.” Wie aldus luistert, beleeft ook de Liefde van Jezus
8. SAMEN op BEDEVAART
Het is uitermate goed om samen op bedevaart te gaan. Belangrijk is de voorbereiding, om te oriënteren op Christus die zei “Ik ben de Weg.” Belangrijk ook om de katholieke middelen te gebruiken voor vernieuwing van geloof en gemeenschap : Communie, gebed, biecht, stilte, offer, processie, zang, kruisweg, geestelijk gesprek. Bijv. Lourdes.
7 : Zending en Getuigenis
Een uiterst vitaal onderdeel van dit revitalisatieplan is de missie, opdracht van God, onze opdracht naar de mensen. Hierbij moeten we eerst zelf in Gods liefde en barmhartigheid staan, en ons volledig toewijden aan Christus en Zijn kerk. Maar vervolgens moeten we ook getuigen naar buiten. Zie het Evangelie en de Handelingen: in grote vreugde en vol van de Heilige Geest spraken de leerlingen van de levende Heer. Niets kon hen weerhouden
2. (NIEUWE) EVANGELISATIE
In nieuwe termen heet deze missie “Evangelisatie”, dat is het Evangelie uitdragen in woord en daad. Dat betekent niet alleen de diaconale caritas verrichten, maar ook de universele Liefde van God tot ieder mens te verkondigen, over de eigen kerkgrenzen heen
3. GEVEN van GETUIGENIS
Daden van diaconie zijn niet voldoende. Het geloof moet ook, op juiste tijd en plaats, gezegd worden. Verkondiging is immers de reclame voor het mooiste product dat bestaat:
A/ de vreugde van Gods Liefde, de blijdschap te kunnen liefhebben en te worden bemind,
B/ de vreugde alle mensen, vriend en vijand, te kunnen liefhebben in Christus.
Voor dit getuigenis geven is nog een hele leerschool nodig
4. MISSIE in de WIJK
Zoals in de Handelingen staat: de christenen straalden hun geloof en hun liefde uit in hun omgeving, in woorden en in daden. Open oog voor noden in de wijk. Met christenen (katholiek / evangelisch) in de straat soms samenkomen, bidden, delen, helpen.
Bijv. het huis bij gelegenheid openstellen voor een burenfeest
5. MISSIE in het DAGELIJKS LEVEN
Ook in het daagse leven van werk en school, gezin en vereniging, in samenleving en economie, in kunst en wetenschap moet het getuigenis van Gods Liefde en het Evangelie van Jezus beleefd en verkondigd worden. Daar waar de priester niet kan komen, daar juist komt de gelovige leek, gezalfd met het heilig Chrisma tot deelname aan het koninklijk (dienend) en profetisch (sprekend) en priesterlijk (offerend) werk van Christus.
* * * * *
